Artan Nüfus ile Artan Protein İhtiyacına Çözüm Ne?

Dünya nüfusu şu anda 7,8 milyarken 2050’de yaklaşık olarak 10 milyar olması bekleniyor. Yani günümüze göre %30’luk bir artış olacak.

Nüfus artışı ile tarımsal genişleme ve verimliliğin artışı beklense de ormansızlaşma, sera gazı emisyonları ve su tüketimindeki artış beslenen sonuçlardır. Bunlar ekolojik ve iklimsel değişikliklere sebep olmaktadır.

Diyet tiplerine göre sera gazı emisyonlarına bakıldığında vejetaryenlerde bu oran en düşükken et ağırlıklı beslenenlerde bu en yüksek oranlardadır.

Bitkisel bir kaynağı et veya süt proteinleri gibi 1 kg hayvansal proteine dönüştürmek için 7 kg bitkisel gıda gerekir!

Neden alternatif protein kaynakları istiyoruz?

• İnsan popülasyonunda hızlı bir artış,

• İnsanların kırsal kültürden ve çiftlik hayvanlarıyla temastan daha uzakta kentleşmesi,

• Hayvanların refahı ve yaşamının yanı sıra gittikçe artan tehdit altındaki Dünya’nın korunması,

• Yüksek et tüketiminin insan sağlığı üzerindeki sonuçları ile ilgili sorunlar,

• Yeni sosyal beklentiler

Çözüm nedir?

· Artan insan nüfusunu beslemek için yeterli et üretmek,

· Çiftlik hayvanlarından karbon ayak izini azaltmak,

· Birçok hayvanın üreme ve öldürülmesini azaltmak

Yani öldürmeden et üretmek!

Sürdürülebilir Protein Kaynakları:

· Tahıllar (ör. buğday)

· Tohumlar (ör. chia)

· Yapraklar (ör. moringa)

· Bakliyat (ör. fasulye, mercimek, bezelye)

· Mikroalgler

· Mantarlar (ör. mikoproteinler)

· Süt (ör. peynir altı suyu proteinleri)

· Böcekler

Bitkisel Proteinler: Düşük sera gazı etkisi ve hayvancılıktan daha az çevreye zarar vermesi sebebi ile hayvansal proteinler yerine tercih edilebilir.

Hayvansal protein kaynaklarının yerini bitkisel kaynakların alması iklim değişikliği ve biyoçeşitliliğin azalmasında pozitif etki sağlamaktadır.

Bitkiler vitamin, mineral, lif, antioksidan and anti-inflamatuar bileşenlerden zengin iken, zorunlu amino asit bakımından yetersiz, sindirilirlik ve biyoyararlılık hayvansala göre daha düşüktür. Bu sebeple yeterli zorunlu amino asit profillerini elde etmek için; bitki kaynaklarını doğru dengede birleştirmek gereklidir.

Böcek Proteinleri: Hayvansal protein kaynağına en tartışmalı alternatiflerden biridir. 2000'den fazla tür yenilebilir böcek sınıflandırılmıştır.

Bazı toplumlarda kültürel alışkanlıklarla çelişmekteyken Doğu, Afrika ve bazı Latin Amerika ülkelerinde yaygın olarak tüketilmektedir.

Böcek unu ile makarna, kraker, ekmek, kurabiye gibi ürünler üretilmektedir. İşlenmiş böceklerin toz (böcek unu) bileşen olarak kullanılması tüketicilerin kabulünü daha kolay sağlayan alternatif bir yol gibi görünmektedir.

Böcek yetiştiriciliğinin besleyici değerlerinin yanı sıra ekolojik, çevresel ve ekonomik etkileri de vardır. Geleneksel olarak yetiştirilen sığır, kümes hayvanları ve deniz ürünlerine kıyasla düşük sera gazı ve amonyak emisyonlarına neden olurlar. Böylece daha düşük çevre kirliliği, ormansızlaşma, su tüketimi, toprak verimliliğinin azalmasında katkıda bulunurlar.

Protein (%7-91, genellikle %60) ve yağca zengin iken demir, çinko, potasyum, sodyum, kalsiyum, fosfor, magnezyum, manganez, bakır, riboflavin, pantotenik asit, biotin ve folik asit de içerirler. Bazı türlerde çinko ve demir miktarları sığır etine benzerken tavuk ve domuz etinden daha yüksek olabilmektedir. Kalın bağırsak fonksiyonlarını iyileştirme, sistemik inflamasyonu azaltma gibi etkileri saptanmıştır.

Mikrobiyal Protein & Tek Hücre Proteinleri: Mantarlar (mayalar ve ipliksi mantarlar), mikroalgler (siyanobakteriler ve tek hücreli ökaryotlar), bakterilerden türetilen proteinler bu gruptadır.

Bunların üretimi için geniş topraklar veya alanlar gerekmez. Bazıları açık havuz sistemlerde üretilirken bazıları tank veya reaktörlerde üretilir.

Son 20 yılda bakteriler esas olarak hayvan yemlerinde kullanılırken, mikroalgler ve mantarlar insan gıdası olarak tüketilmeye başlanmıştır.

Peki güvenli mi?

Proteinlerin kimyasal veya kimyasal olmayan modifikasyonları besleyici özelliklerinde değişikliklere, toksik peptit veya aa çapraz bağlanmalar ile komplekslere sebep olabilir.

Hayvan modelleri ve klinik çalışmalardan önce potansiyel protein toksisitesi için hücre çalışmaları uygulanmalıdır.

in-vitro et/Temiz et/Kültür et/Hayvansız et/Laboratuvar eti: Hayvanlardan alınan kök hücre laboratuvar ortamında çoğaltılır. Kök hücreler farklılaşarak kas lifleri oluşur. Kas lifleri olgunlaştıktan sonra kıyma haline getirilir. Normal bir hamburger gibi benzer bir renkte sert bir köfte yapmak için diğer bileşikler (örneğin tuz, baharat, ekmek kırıntıları, yumurta akı tozu, bağlayıcı vb.) eklenerek üretilir.

Bu şekilde üretilen ilk et için tam €250,000 harcandı, en son olarak bu rakamı €7,5’e düşürmeyi başardılar. 3-4 yıl sonra marketlerde olması hedeflenmekte.

Fakat yapılan bir araştırmaya göre insanlara tamamen aynı lezzette ve fiyatta gerçek etten veya bitkisel veya in vitro etten hamburger sunulduğunda bireylerin %65’i aynı lezzet ve fiyata rağmen yine de gerçek etten burgeri tercih etmekte.

Alışmamız zaman alacak gibi görünüyor…

Artan nüfus ve artan protein ihtiyacı için nasıl bir sonuca varmalı?

· Doğal kaynakları ve biyoçeşitliliği korumak için yeni protein kaynaklarına gereksinim var.

· Son yıllarda bitkisel proteinler üzerine çok fazla çalışma yapılmışken, böcekler ve mikrobiyal proteinler üzerine çalışmalar yetersizdir.

· Yeni tanımlanan proteinlerin mide-bağırsak sistemindeki davranışı ve alerjinitesi özellikle çok önemlidir.

· Besin bileşimleri, sindirilirlik ve alerjenite üzerine daha çok çalışma gereklidir.

Detaylı olarak inceleyebileceğiniz kaynaklar:

Bryant, C. J., & Barnett, J. C. (2019). What’s in a name? Consumer perceptions of in vitro meat under different names. Appetite.

FAO. 2017. The future of food and agriculture – Trends and challenges. Rome.

Hocquette, J.-F. (2016). Is in vitro meat the solution for the future? Meat Science, 120, 167–176.

Nadathur, S. R., Wanasundara, J. P., & Scanlin, L. (2017). Proteins in the diet: Challenges in feeding the global population. In S. R. Nadathur, J. P. D. Wanasundara, & L. Scanlin (Eds.). Sustainable protein sources

Slade, P. (2018). If you build it, will they eat it? Consumer preferences for plant-based and cultured meat burgers. Appetite,